Hoe duurzaam is biologisch katoen?

Een tijd terug begaf ik mij op de website van een grote online kledingwinkel. Bij de filters, waar je op bepaalde merken, kleuren of materiaal kunt filteren zag ik ook het filter ‘duurzaamheid’ staan. Daar ging dan ook direct mijn aandacht naartoe. Met dit filter aangekruist scrolde ik naar onder en klikte op het eerste het beste product wat met een mooi groen labeltje aangeduid werd als duurzaam…

Steeds meer kleding krijgt het stempel ‘duurzaam’. Maar wat is nou echt duurzaam? Een vraag die meestal niet eenduidig kan worden beantwoord. Er zijn zo ontzettend veel variabelen dat je zelden kunt zeggen of iets volledig duurzaam is. Gelukkig kun je zaken wel makkelijk vergelijken en daarmee bestempelen als duurzamer of juist niet. Toch is deze nuance niet altijd zichtbaar. Het kledingstuk dat ik op deze website had gezien bleek voor 100% te bestaan uit biologisch katoen. Laten we dat eens uitzoeken, dacht ik!

Wat is biologisch katoen?

Oké, wat is biologisch katoen en hoe duurzaam is dat dan? Om dat te kunnen bepalen is het natuurlijk van belang om te definiëren wat biologisch katoen is. Biologisch katoen is katoen dat is verbouwd zonder gebruik van pesticiden of kunstmest en gesponnen zonder toevoeging van chemicaliën. 

Vaak hebben producten die gemaakt zijn van biologisch katoen een Global Organic Textile Standard keurmerk, vaak aangeduid als GOTS. Producten die voor minimaal 70% uit biologische vezels bestaan mogen het keurmerk van GOTS dragen, producten die voor 95% of meer uit biologische vezels bestaan, mogen het label ‘biologisch’ dragen. 

Biologische vezels zijn vezels die zijn geteeld zonder het gebruik van synthetische pesticiden (zoals insecticiden), of herbiciden en GGO’s (Genetisch Gemodificeerde Organismen). Daarnaast moeten ze zijn geteeld volgens de principes van de biologische landbouw. Biologische landbouw is een productieproces dat de gezondheid van ecosystemen, de bodem en van mensen ondersteunt. Wat hier precies de vereiste voor zijn, is per land verschillend. In Nederland zijn er bijvoorbeeld heel wat regels zoals een verbod op eerdergenoemde GGO’s of beperking van het gebruik van kunstmest, pesticiden en onkruidverdelgers. In de Europese Unie gelden voor elk land dezelfde regels en in de Verenigde Staten zijn de regels vergelijkbaar. 

Het kledingstuk dat ik op deze website vond droeg geen keurmerk, helaas. Dat betekent dat je eigenlijk maar moet geloven dat het biologisch is.

De verschillen

Er zijn een aantal belangrijke verschillen tussen biologisch katoen en conventioneel katoen. Hier zijn de grootste verschillen op een rij:

• • Bij biologisch katoen mogen géén gemodificeerde zaadsoorten worden gebruikt, terwijl deze bij conventionele teelt onmisbaar zijn. 

• • Bij biologisch katoen wordt er gebruik gemaakt van natuurlijke bestrijdingsmiddelen, bij conventioneel katoen zijn dit chemische bestrijdingsmiddelen.

• • Er worden geen pigmenten of giftige zware metalen gebruikt bij het verven van biologisch katoen, zoals dit bij conventioneel katoen wel gebeurt.

• • Katoenboeren krijgen een eerlijkere prijs voor biologisch katoen dan voor conventioneel katoen.

• • Biologisch katoen wordt in combinatie met andere gewassen geteeld waardoor de grond minder uitgeput raakt en gezonder blijft. Bij conventioneel katoen wordt er enkel en alleen katoen geoogst, wat veel meer impact heeft op het bodemleven.

De nadelen

Nu alle verschillen op een rijtje staan kun je wel stellen dat biologisch katoen beter is dan conventioneel katoen. Desalniettemin zijn er ook een aantal nadelen die kleven aan de teelt van biologisch katoen. Zo is er meer grond nodig om biologisch katoen te telen. Dat komt omdat de zaden niet gemodificeerd zijn. Hierdoor leveren ze minder katoen per plant op (ongeveer de helft!). Er moeten dus dubbel zo veel katoenplanten worden geplant voor eenzelfde opbrengst katoen. 

Een ander nadeel is het watergebruik. En dat is een nadeel wat katoen – biologisch of niet- sowieso met zich meebrengt: er is ontzettend veel water voor nodig! Voor zowel biologisch katoen als conventioneel katoen is ongeveer 10.000 liter water nodig om 1 kg katoen te oogsten. Voor biologisch katoen zijn er verder geen strenge regels behalve dat er een waterbeheerplan moet zijn. Buiten dat 10.000 liter water ontzettend veel is, is er ook nog het probleem dat er bij (conventionele) katoenteelt vaak bewaterd wordt met water uit nabijgelegen bronnen zoals rivieren of meren, wat voor waterschaarste kan zorgen. Dit omdat katoenteelt ook vaak plaatsvindt in waterarme gebieden. Als katoen geteeld wordt in gebieden waar meer regenwater valt, is er ook veel minder bewatering nodig.

Waar biologisch katoen wel een voordeel heeft wat betreft waterverbruik is het feit dat de grond gezonder is en daardoor beter water vasthoudt. Vaak wordt er bij biologisch katoen gerept over minder waterverbruik vergeleken met conventioneel katoen, maar daar zijn onderzoekers het niet over eens. Volgens dit onderzoek is voor biologisch katoen zelfs meer water nodig dan voor conventioneel katoen omdat de niet gemodificeerde zaden die gebruikt dienen te worden kwetsbaarder zijn voor bijvoorbeeld ziektes.

Duurzaam?

Dus, dat kledingstuk, gemaakt van 100% biologisch katoen, lijkt bij nader inzien toch niet zo duurzaam als je misschien wel mag verwachten. Voor een gemiddeld katoenen T-shirt is 2700 liter water nodig. Ter vergelijking: voor een gemiddeld linnen shirt heb je 6,4 liter water nodig (volgens de European Confederation of Linen and Hemp). 

Terugkomend op de vraag: hoe duurzaam is biologisch katoen? Dat is dus best lastig. Het is zeker een duurzamere optie dan conventioneel katoen, zeker gezien de omstandigheden waarin het geproduceerd wordt. Maar om biologisch katoen het predicaat ‘duurzaam’ te geven gaat mij te ver. Wat mij betreft moeten we ons veel meer richten op ander materiaal, zoals linnen: een materiaal dat van zichzelf al veel duurzamere eigenschappen heeft. 

Daarom verkopen we bij Desalniettemin ook niet zomaar ‘duurzame’ kleding, maar écht duurzame kleding.